ΦΤΑΙΕΙ Η ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ ;

Στις μονάδες εντατικής κτηνοτροφίας, όπου τα ζώα στοιβάζονται σε συνθήκες ασφυκτικές και γίνεται αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών, είναι ορατός ο κίνδυνος ανάπτυξης νέων ιών, που περνούν και στον άνθρωπο. Από μια τέτοια μονάδα ξεπήδησε η γρίπη Α.

Το 1998, σε χοιροτροφείο της Βόρειας Καρολίνας των ΗΠΑ, είχε κάνει την εμφάνισή της μια εξαιρετικά παθογόνος μορφή της γρίπης των χοίρων. Τα επόμενα χρόνια, ο ιός έκανε σταθερά την εμφάνισή του εκεί, κάθε φορά και λίγο πιο ισχυροποιημένος. Ηταν τότε που, σε άρθρο τους στο περιοδικό «Science», μια ομάδα επιστημόνων είχαν εκφράσει φόβους ότι κάποιο από αυτά τα υβρίδια θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ανθρώπινη γρίπη. Τα αποτελέσματα -έλεγαν- θα ήταν ολέθρια…

Ουδείς γνωρίζει εάν η σημερινή (σχεδόν) πανδημία της «νέας γρίπης» -μετονομάστηκε έτσι κατόπιν πιέσεων του ισχυρού κτηνοτροφικού λόμπι- έχει τις ρίζες της σε εκείνη την υπόθεση.

Αλλωστε, τα στοιχεία που ανακοίνωσε το Μεξικό σχετικά με τις συνθήκες που επικρατούν στη μονάδα Granjas Carroll (θυγατρικής της αμερικανικής Smithfield, της μεγαλύτερης εταιρείας εκτροφής χοίρων στον κόσμο) στην επαρχία Λα Γκλόρια, από όπου ξεπήδησαν τα πρώτα κρούσματα, το τι δηλαδή συνέβη ώστε να «θεριέψει» ο ιός και να βγει από τα «τείχη» της μονάδας, ήταν εξαιρετικά ελλιπή. Και μάλλον θα παραμείνουν έτσι.

Περιέργως, η «προηγμένη» Ε.Ε., η οποία προσφάτως έχει αλλάξει άρδην το καθεστώς στην παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων -επιβάλλοντας, μεταξύ άλλων, αυστηρούς περιορισμούς στη χρήση αντιβιοτικών και άλλων σκευασμάτων-, δεν φαίνεται να πιέζει το Μεξικό για εξηγήσεις.

Το ερώτημα πάντως παραμένει. Μπορούν στα σύγχρονα κτηνοτροφεία να «καλλιεργηθούν» επικίνδυνες για τα ζώα και τους ανθρώπους ασθένειες και σε τι βαθμό; Πέρυσι, το ερευνητικό κέντρο Pew (ΗΠΑ) εξέδωσε μια σημαντική έρευνα για τη βιομηχανική κτηνοτροφία.

Οπως υποστήριζαν οι ερευνητές, στις κτηνοτροφικές μονάδες, εκεί όπου τα ζώα στοιβάζονται κυριολεκτικά το ένα δίπλα στο άλλο, σε συνθήκες ασφυκτικές, είναι ορατός ο κίνδυνος ανάπτυξης νέων ιών μέσω μετάλλαξης ή ανασυνδυασμού γονιδίων. Ο λόγος είναι προφανής: σε μεγάλες συγκεντρώσεις ζώων, οι ιοί ανακυκλώνονται αδιάκοπα και εξελίσσονται ραγδαία.

«Η μεγάλη συγκέντρωση παραγωγικών ζώων, θηλαστικών και πτηνών, έχει ως αποτέλεσμα, πολλές φορές, τη μεγιστοποίηση των προβλημάτων υγείας του ζωικού πληθυσμού», εξηγεί ο καθηγητής Κτηνιατρικής στο ΑΠΘ, πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Ερευνας και πρόεδρος της Ελληνικής Κτηνιατρικής Εταιρείας κ. Σπύρος Κυριάκης.

«Εχει όμως και ως αποτέλεσμα, ειδικά σε χώρες υψηλής κτηνιατρικής υποστήριξης, την εφαρμογή προηγμένων πρακτικών κτηνιατρικής βιοασφάλειας που μειώνουν στο ελάχιστο αυτόν τον κίνδυνο». Επί της ουσίας, ο κ. Κυριάκης λέει ότι στην Ε.Ε., όπου έχουν θεσπιστεί κανόνες γύρω από την εκτροφή ζώων, ο κίνδυνος είναι μικρότερος. «Η αναπαραγωγή νέων υποτύπων της γρίπης σε χοίρους παρατηρείται κυρίως σε περιοχές τριτοκοσμικές, όπου υπάρχει απόλυτος συγχρωτισμός ανθρώπων και ζώων».

Υποπτα τα αντιβιοτικά

«Κλειδί» του προβλήματος αποτελεί η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών. Οπως εξηγεί ο καθηγητής στη Σχολή Διαχείρισης Φυσικών Πόρων και Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Παντελής Ζωιόπουλος, μέχρι πριν από πέντε χρόνια, το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης αντιβιοτικών αφορούσε τα αγροτικά ζώα και όχι τον άνθρωπο! «Μάλιστα, ο κύριος όγκος αφορούσε τη χρήση των αντιβιοτικών ως αυξητικών παραγόντων (αναβολικών) για τα ζώα. Ομως, λόγω της αναπτυχθείσας αντίδρασης από μέρους της επιστημονικής κοινότητας, κυρίως μετά την είσοδο της Σουηδίας στην Ε.Ε., η οποία είχε απαγορεύσει τη χρήση τους ως αναβολικών στα ζώα, από το 2005, η χρήση τους ως αναβολικών απαγορεύτηκε στην επικράτεια της Ε.Ε.».

Η αιτία ήταν ότι, λόγω της χρήσης αντιβιοτικών ως προληπτικό και αυξητικό μέτρο, αναπτύσσονταν ανθεκτικά στελέχη των μικροβίων στα ζώα, τα οποία είναι κοινά με εκείνα για τον άνθρωπο. Με άλλα λόγια, η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών αποδυναμώνει την άμυνα του οργανισμού των ζώων, που, σε συνδυασμό με την αλόγιστη χρήση των εμβολίων, δημιουργεί εύφορο έδαφος για την εγκατάσταση νέων ιώσεων.

Ενώ όμως στην Ευρώπη η χρήση των αντιβιοτικών απαγορεύτηκε -με αποτέλεσμα βέβαια να αυξηθεί το κόστος παραγωγής κατά 5%!-, στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και στις ΗΠΑ, όπως τονίζει ο κ. Κυριάκης, τα σκευάσματα αυτά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ασύστολα και χωρίς κτηνιατρικό έλεγχο. «Το αποτέλεσμα είναι η κάθετη αύξηση των παθογόνων βακτηρίων, υπεύθυνων για σοβαρότατα ανθρώπινα νοσήματα.

Παράγεται δηλαδή ένα παθογόνο βακτήριο στο στάβλο, το οποίο προκαλεί αρρώστια στον άνθρωπο και είναι ταυτόχρονα ανθεκτικό σε όλα τα αντιβιοτικά!» Εχει βρεθεί μάλιστα ότι το 50% των παθογόνων στελεχών βακτηρίων παράγονται στους χώρους εντατικής κτηνοτροφίας (το υπόλοιπο 50% στα νοσοκομεία).

Ο ρόλος της διατροφής

Σύμφωνα με τον κ. Ζωιόπουλο, η βιολογική κτηνοτροφία θα μπορούσε να αποτελέσει πρόταση επίλυσης του προβλήματος. «Ομως, η αλήθεια είναι ότι η γενίκευσή της δεν είναι εύκολη υπόθεση και αφορά ένα περιορισμένο αγοραστικό κοινό. Και αυτό γιατί η βιολογική εκτροφή απαιτεί περισσότερο χρόνο, μεγαλύτερους χώρους, οι βιολογικές ζωοτροφές είναι δυσεύρετες… και στοιχίζουν περισσότερο», τονίζει. «Ισως η εφαρμογή της ολοκληρωμένης γεωργίας στη φυτική παραγωγή, με τη μερική χρήση χημικών, να αποτελεί εναλλακτική και πιο βιώσιμη λύση.

Η εντατική κτηνοτροφία καλείται να δώσει λύση στο πρόβλημα εφοδιασμού του ανθρώπου με πρωτεΐνη. Μπορεί η ζωική πρωτεΐνη να είναι η καλύτερη, αλλά πρωτεΐνη έχουν και τα φυτά. Ορισμένα μάλιστα, όπως τα ψυχανθή (όσπρια), έχουν αυξημένο περιεχόμενο σε πρωτεΐνη.

Δυστυχώς, εδώ παρεμβάλλονται οι διατροφικές συνήθειες ενός λαού και μπερδεύουν τα πράγματα. Οι Ελληνες, π.χ., προτιμούν αρνί και μοσχάρι γάλακτος, τυρί φέτα, γιαούρτι πρόβειο.

Γενικώς, το θέμα της μορφής με την οποία πρέπει να ασκείται η κτηνοτροφία του μέλλοντος πρέπει να αποτελεί επί της αρχής έναν νέο τρόπο σκέψης. Δηλαδή, να αποτελέσει μια φιλοσοφία στάσης απέναντι στο μείζον θέμα της κάλυψης των αναγκών του ανθρώπου σε υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη».

Από την Νίνα Γιάνναρου